ปวดเวทนา ยถา มีครุวนาฉันใด พระวาจาสมเด็จพระบรมไตรโลกจะเสียบแทงบุคคล ให้เจ็บใจ
หาบ่มิได้ ขอถวายพระพร
ราชา สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากร ได้ฟังก็ทรงพระสโมสรสาธุการซึ่งคำแก้
ปัญหาในกาลนั้น
ตถาคตัสส ผรุสวาจานัตถีติปัญญา คำรบ 2 จบเพียงนี้

รุกขานัง เจตนาเจตนปัญหา ที่ 3

สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่
พระนาคเสน ผู้ประกอบด้วยญาณปรีชา ภาสิตํ เจตํ สมเด็จพระโลกุตตมาจารย์มีพระพุทธฎีกา
โปรดประทานแก่พราหมณ์ผู้หนึ่งว่า ดูกรพราหมณ์ ท่านเป็นผู้ที่เล่าเรียนมีเพียรปรารภแล้ว
ไม่มีความประมาทรู้จักดีรู้จักชั่ว เป็นเหตุไฉนจึงไปพูดไต่ถามสุขเสยยากะต้นไม้ อันหาเจตนา
บ่มิได้ ไม่รู้พูดไม่รู้เจรจาได้เนื้อความอะไร สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ตรัสประภาษฉะนี้ ปุน
จ ครั้นมาใหม่เล่า สมเด็จพระบรมโลกนาถเจ้ามีพระพุทธฎีกาตรัสบอกแก่ภารทวาชพราหมณ์
ว่า ดูกรภารทวาชพราหมณ์ ท่านจงไปถามไม้สะคร้อ ผนฺทโน รุกฺโข อันว่าไม้สะคร้อนั้น ปฏิ-
ภาสถ จะเจรจาตอบท่าน แม้คำของตถาคตก็มี ท่านจงสวนาการฟังคำตถาคตฉะนี้ นี่แหละ
เป็นคำภายหลัง ครั้นจะเชื่อคำภายหลังที่ว่า พระองค์ตรัสแก่พราหมณ์ว่า ดูกรภารทวาชะ
ท่านจะไปถามสะคร้อเถิด ไม่สะคร้อจะเจรจาคอบท่าน และจะเชื่อคำภายหลังดังนี้ คำเดิมที่
ตรัสกับพราหมณ์ผู้หนึ่งว่า ดูกรพราหมณ์ เป็นเหตุไฉนท่านจึงไปถามไม้อันหาเจตนาบ่มิได้
ไม่รู้พูดไม่รู้เจรจาดังนี้ก็จะผิด ถ้าจะเชื่อคำเดิมนี้ คำภายหลังก็จะผิด อยํ ปญฺโห อันว่าปัญหา
นี้เป็นอุภโตโกฏิ ตฺวานูปฺปตฺโต มาถึงพระผู้เป็นเจ้าแล้ว จงโปรดระงับเสียซึ่งความสงสัย ในกาล
บัดนั้น
พระนาคเสนจึงมีเถรวาจาว่า มหาราช ขอถวายพระพร สมเด็จพระโลกุตตมาจารย์
มีพระพุทธฎีกาว่า รุกฺโข อเจตโน ไม้หาเจตนาบ่มิได้ คำเดิมตรัสฉะนี้ คำภายหลังตรัสให้
ภารทวาชพราหมณ์ไปพูดกับไม้สะคร้อนั้น ตํปิ วจนํ อันว่าคำที่ว่าไม้เจตนามิได้นั้น สมเด็จ
พระสัพพัญญูเจ้า ตรัสตามภาษาสัตว์โลกพูดกัน ก็จริงอยู่ ไม้ทั้งหลายนั้นหาเจตนาไม่ จะพูดจะ
เจรจาไม่ได้ อปิจ ยังข้อหนึ่ง ที่จะไม้สะคร้อเจรจาได้นั้น นะบพิตรพระราชสมภาร คือว่า เทวดา